Nauka domowa ucznia stanowi integralną część procesu nauczania – uczenia się prowadzonego przez szkołę. Proces nauczania nie ogranicza się więc wyłącznie do lekcji, która powinna stanowić jedynie inspirację do samodzielnej działalności poznawczej. Uczeń poznaje rzeczywistość także między lekcjami /poza szkołą/. Jego pozaszkolna aktywność może stanowić podstawowy czynnik kształtowania właściwego stosunku do nauki i do pracy nad własnym rozwojem.
Nauka domowa spełnia ogromną rolę w kształtowaniu osobowości ucznia, m.in.:
- wdraża do samodzielności w zakresie zdobywania różnorodnych informacji, planowania i organizowania własnej pracy oraz do samokontroli i samooceny uzyskiwanych efektów;
- uczy korzystania z różnych źródeł wiedzy wyszukiwania ich;
- usprawnia umiejętności np. czytania ze zrozumieniem, jako podstawy do samodzielnej pracy z tekstem, zmierzając do wytwarzania nawyków;
- kształtuje samodzielność myślenia i działania, jego oryginalność oraz zdolności twórcze;
- budzi i rozwija inicjatywę i pomysłowość;
- wzmacnia wiarę we własne siły, kształci motywację ucznia, związaną z własnym doskonaleniem się.
W pierwszych latach nauki dziecko nie ma jeszcze wyrobionego nawyku samodzielnego uczenia się, ani w szkole ani w domu, dlatego ogromną rolę odgrywa tu postawa rodziców. To na nich w głównej mierze spoczywa obowiązek wdrażania swoich dzieci do samodzielnej i systematycznej pracy nad ich rozwojem intelektualnym. Często rodzice nie przywiązują zbyt wielkiej wagi do zapewnienia dziecku optymalnych warunków w trakcie nauki /m.in. własne stałe miejsce do pracy, regularne posiłki, także porządek dnia, a więc odpowiedni czas przeznaczony na odrabianie lekcji, na czytanie, na zainteresowania i na sen/, pozostawiają je samo tłumacząc się brakiem czasu i przepracowaniem. Nie zdają sobie sprawy z wagi bliskiego kontaktu z dzieckiem w trakcie pierwszych prób samodzielnego odrabiania lekcji. Nie chodzi tu o wyręczanie dziecka w jego zadaniach, lecz o wykazywanie zainteresowania, zachęcanie, motywowanie aby dziecko pracowało samodzielnie. Bardzo ważna jest też rozmowa, wspólne rozwiązywanie problemu, uczenie dziecka systematyczności, to wszystko w rezultacie przyniesie zamierzone efekty.
Nieco inaczej wygląda praca z dzieckiem starszym, nawet przy założeniu, że został u niego wyrobiony nawyk systematycznej nauki, rodzice mają i powinni pomagać przy trudniejszych zadaniach domowych, lecz bardziej na zasadzie doradzania, naprowadzania, rozmów na temat określony w zadaniu. Ważne jest również kontrolowanie prac pisemnych i zainteresowanie się przygotowaniem do zadań w formie ustnej / zwłaszcza w przypadku dziecka z małym zasobem słownictwa i problemami w poprawnym budowaniu zdań tak pod względem gramatycznym jak logicznym i stylistycznym. Istnieje bowiem zagrożenie, iż dziecko pozostawione bez systematycznej kontroli ze strony rodziców zacznie przywiązywać coraz mniejszą wagę do rzetelnego wywiązywania się z obowiązków szkolnych, stąd np. powtarzający się brak zadania, liczne błędy ortograficzne w pracach pisemnych / nie ma nawyku odrabiania zadania ze słownikiem ortograficznym /. Rodzic nie wymaga od dziecka pracy ze słownikiem, nawet nie sprawdza zadania, więc uczeń nie ma potrzeby sumiennego wykonania go.
Jak pomóc dziecku w odrabianiu pracy domowej? – to pytanie niejednokrotnie zadają rodzice sobie, ale również nauczycielom. Wychodząc naprzeciw temu problemowi, chciałabym udzielić paru wskazówek.
Istnieje kilka metod pracy nad lekcjami w zależności od podziału na zadania domowe ustne i pisemne.
Wśród metod pracy nad lekcjami ustnymi wyróżniamy:
- metodę ” czytania i powtarzania”,
- metodę „systematyzacji materiału”,
- metodę ” pracy z przerwami”,
- metodę uczenia się wiersza.
Do metod pracy nad przedmiotami pisemnymi należy wymienić:
- metodę brudnopisu,
- metodę planu,
- metodę przerw.
Metody pracy nad lekcjami ustnymi
Metoda czytania i powtarzania polega na kilkakrotnym przeczytaniu danego fragmentu, a następnie głośnym lub cichym jedno – ,dwu – lub trzykrotnym opowiedzeniu go sobie. Uczeń pragnąc pamięciowo opanować dany fragment wielokrotnie go powtarza, czasami zaglądając do tekstu, aby uzupełnić dostrzeżone luki. Opanowanie pamięciowe całości danego tekstu odbywa się w jednym odcinku czasu bez przerw. Jest to sposób mało ekonomiczny pod względem czasu i wysiłku powodujący na ogół zapamiętanie krótkotrwałe. Stosowanie przez dzieci wyżej wymienionej metody wskazuje, że nikt nie uczył ich w jaki sposób mają przyswajać sobie wiadomości.
Metoda ” systematyzacji materiału” polega na stosowaniu przy uczeniu się pamięciowym systematyzacji materiału, tzn. wyodrębnianiu pewnych istotnych treści z danego fragmentu, który dziecko ma opanować pamięciowo, lecz nie dosłownie. Może to wykonać w dwojaki sposób:
- czytając tekst, podkreśla ołówkiem najbardziej istotne treści ( zagadnienia, fakty, daty itp. ) a następnie opowiada ów tekst, początkowo zaglądając do podręcznika lub też w ogóle do niego nie zaglądając.
- albo też z podkreśleniem lub bez podkreślenia w tekście – piszą krótkie streszczenie w punktach lub bez punktów, następnie zaś opowiadają tekst według napisanego streszczenia.
Niektórzy uczniowie zaznaczają, iż uczenie się za pomocą tej metody pomaga zarówno w szybkości, jak i dokładności zapamiętania.
Metoda ” pracy z przerwami” jest to niedosłowne opanowanie pamięciowe materiału metodą uczenia się „rozsianego”, tzn. rozłożonego w czasie. Metoda ta nie wyklucza podkreśleń w tekście lub konspektowania w formie krótkich streszczeń lub planu. Materiał przeznaczony do opanowania jest powtarzany, albo tego samego dnia wieczorem, po odrobieniu innych lekcji, albo częściej, lub też następnego dnia. Metoda ” pracy z przerwami” jest metodą najbardziej zbliżoną do metod nauki zalecaną przez pedagogów. Uczniowie stosujący tę metodę, zaznaczają często, iż z przedmiotów, których uczą się za jej pomocą, otrzymują oceny dobre i bardzo dobre.
Metoda uczenia się wiersza . Możemy wyróżnić dwa sposoby uczenia się wierszy. Pierwszy polega na strofkowym opanowywaniu treści wiersza:
- uczeń z początku czyta cały wiersz przeważnie jednokrotnie, następnie uczy się na pamięć kolejno strofkami, czytając parokrotnie i powtarzając daną strofkę, począwszy od pierwsze do ostatniej,
- drugi sposób, bardziej ekonomiczny i pozwalający na uzyskanie lepszych rezultatów w sensie dokładności i trwałości zapamiętania, to ” metoda całościowo – częściowa”, która kładzie duży nacisk na przerwy czasowe pomiędzy poszczególnymi powtórzeniami. Tego rodzaju metodę stosują przeważnie ci uczniowie, którzy przy uczeniu się pamięciowym niedosłownym / czyli opanowywaniu wiadomości zawartych w podręczniku stosują opisywaną poprzednio metodę pracy z przerwami/. Czynią tak prawdopodobnie z tego powodu, iż przekonali się, że uczenie się rozłożone w czasie jest bardziej skuteczne.
Metody pracy nad lekcjami pisemnymi
Metoda brudnopisu polega na pisaniu zadania na „brudno”, następnie zaś, bezpośrednio po napisaniu, uczeń poprawia pracę i przepisuje ją do zeszytu. Tego rodzaju metoda jest najczęściej zalecana przez nauczycieli. Zaletą „metody brudnopisu” jest to, iż napisany na świeżo tekst ulega dalszej obróbce: można go poprawić pod względem merytorycznym, stylistycznym i ortograficznym. Czynią tak zresztą w większości przypadków wszyscy ludzie zajmujący się zawodowo pisaniem / publicyści, autorzy powieści lub prac naukowych/. Przy pisaniu wypracowań konieczna jest jednak przerwa czasowa, która pozwoli nabrać dystansu do napisanego wcześniej tekstu i obiektywnie go zaakceptować bądź zmienić. Należy również pamiętać, aby temat pracy był uprzednio dobrze przemyślany.
Metoda planu polega na tym, iż uczeń układa i pisze na brudno plan wypracowania lub też plan treści / czytanki, książki/, na podstawie której ma napisać wypracowanie. Po napisaniu planu pisze wypracowanie na brudno, poprawia i po poprawieniu wpisuje na czysto do zeszytu. Metoda ta podobnie jak poprzednia wymaga przerw w pisaniu.
Metoda przerw jest najbardziej zbliżona do zalecanego modelu pisania wypracowań. Składa się na nią wykonanie czynności proponowanych wcześniej. Rozpoczęcie pracy tego samego dnia, w którym została zadana po dogłębnym przemyśleniu tematu,/ poprzedzonym np. rozmową z rodzicem/, napisaniu planu zadania, wykonaniu zadania na „brudno”, a następnie przepisaniu na czysto . Po każdej z tych czynności konieczna jest przerwa czasowa, której długość powinna zależeć od terminu wykonania pracy.
Opracowanie: Mariola Filas
Źródło: http://www.sp2.rabka.pl/publikacje/filas/mariola3.html
